Verslag windcafés 17 en 20 oktober 2022
Maandag 17 en donderdag 20 oktober 2022 – Erve Kots Lievelde
Dit verslag is opgesteld door de gemeenten Berkelland en Oost Gelre. Het is een weergave van het verloop van de beide windcafés op hoofdlijnen, geen woordelijk verslag. Voor een exacte weergave van hetgeen is gezegd, zijn geluidsopnamen van de avond beschikbaar.
Per programmaonderdeel vindt u de gestelde vragen en beantwoording daarvan in dit verslag. We hebben overlappende vragen samengevoegd om het verslag zo toegankelijk mogelijk te houden.
Volle zaal
Beide avonden zat de zaal vol, ruim 170 inwoners zijn in totaal aanwezig geweest om zich te laten informeren, vragen te stellen of om een reactie te geven. Beide avonden waren ook de betrokken wethouders aanwezig: Bart Porskamp (maandag) en Jos Hoenderboom (donderdag) van Oost Gelre, en Hans van der Noordt van Berkelland. Hun boodschap: windenergie is een ingewikkeld vraagstuk, de impact is groot en het effect wordt aan beide kanten van de gemeentegrens gevoeld. Daarom trekken we samen op. We hebben een ander vertrekpunt vanwege verschil in uitgangspunten. Maar we streven naar een gezamenlijk resultaat, namelijk gezamenlijk windbeleid.
Tijdens de avonden stonden we stil bij nog openstaande vragen uit de windcafés van juni. We spraken over uitgangspunten voor afstand. En gaven een doorkijk in de participatieplanning. Tot slot gaf het bedrijf The Imagineers een visuele demonstratie van hoe windmolens in het landschap eruit zouden kunnen zien.
Windkracht K
Stichting Windkracht K heeft eind september een brief gestuurd aan het college van Berkelland. Dit in reactie op de raadsbrief van 13 september 2022 waarin wordt toegelicht dat een van de uitgangspunten voor het herijken van het windbeleid door het college van Berkelland is bijgesteld. De beantwoording van de brief is op 13 oktober door het college verstuurd en beschikbaar op de site van Windkracht K. Er wordt toestemming gegeven om de brief ook te publiceren op de gemeentelijke websites van Berkelland en Oost Gelre.
Keuze voor K
Tijdens de windcafés van juni zijn er veel vragen gesteld over het proces om te komen tot zoekgebied K. Bij het verslag van juni is een schriftelijke toelichting meegestuurd. Omdat het een belangrijke vraag is, wordt er ook tijdens deze avonden nog mondeling toelichting gegeven op de eerder verzonden brief.
We starten met de aanleiding voor en het overzicht van de doelstelling in de Achterhoek om energieneutraal te worden. Van wereldwijd (klimaatakkoord van Parijs) en regionaal (akkoord van Groenlo en de Regionale Energie Strategie Achterhoek) tot lokaal (gemeenten). Eindigend bij de huidige energiedoelstelling van Oost Gelre en Berkelland. Gemeente Berkelland heeft als doel 0,071 Twh (Terawattuur) aan wind op land op te wekken, Gemeente Oost Gelre 0,058 Twh.
De keuze voor zoekgebied K begint bij een toelichting hoe een zoekgebied überhaupt tot stand komt. Voor de hele Achterhoek is een onderzoek gedaan met drie ruimtelijke uitgangspunten: landschap, effect op de omgeving en mogelijkheid tot clustering (groepering) van molens. Een van de randvoorwaarden die zijn onderzocht is de geschiktheid van het elektriciteitsnetwerk. In de samenvatting van de RES 1.0 kunt u de criteria (paragraaf 7.2) en het onderzoek (bijlage 1) inzien.
Uit het onderzoek kwamen verschillende gebieden naar voren die geschikt zouden kunnen zijn voor het opwekken van windenergie: twee zoekgebieden in Oost Gelre (K en I), en drie in Berkelland (K, L, M). De gemeenteraad van Berkelland heeft gekozen om zich in de verdere verkenning te beperken tot één gebied om zo regie te houden op het proces. Voor Oost Gelre zijn beide zoekgebieden in beeld.
Zonder randvoorwaarden met betrekking tot locatie, heeft het beleid een open karakter. Dit zou tot initiatieven kunnen leiden die aan de voorkant niet te controleren zijn. K is een groot gebied, met ruimtelijke mogelijkheden. De opgave (het aantal Twh) voor zowel Berkelland en Oost Gelre past in het gebied en daar kan in gezamenlijkheid invulling aan gegeven worden. Een uitgebreide toelichting vindt u in de brief ‘Waarom zoekgebied K’ bij het verslag van de windcafés van juni.
Reacties & vragen
De toelichting roept vragen en ook verontwaardiging op. De criteria zijn niet voor iedereen helder, daarom is in de bovenstaande alinea de link toegevoegd bij dit verslag. En als landschap een factor is, maar er toch voor dit zoekgebied gekozen wordt, betekent het dan dat zoekgebied K lelijk genoeg is om windmolens te plaatsen? Ook de keuze voor K door de gemeenteraad van Berkelland blijft vragen oproepen, die deels alleen door de raad beantwoord kunnen worden.
- Wordt er ook naar zoekgebied I gekeken (Oost Gelre)?
Ja, we verkennen ook de mogelijkheden in zoekgebied I. Er is gestart samen met Berkelland in K. Windcafés voor zoekgebied I organiseren we in november van dit jaar. Beide zoekgebieden in Oost Gelre zijn even belangrijk en kansrijk. Waar ze komen is een besluit dat uiteindelijk door de gemeenteraad genomen moet worden. - Waarom wordt er niet naar zoekgebieden L of M gekeken (Berkelland)?
De gemeenteraad heeft aangegeven de lokale verkenning voor één gebied uit te willen voeren. Na afweging heeft de raad aangegeven K als meest kansrijke gebied te zien. - De laagvliegroute is niet opgeheven en ook het weidevogelgebied staat nog in het bestemmingsplan. Dit belemmert de komst van windmolens?
Formeel klopt het dat beide functies nog van toepassing zijn in dit gebied. Echter, de bevoegde gezagen (rijk en provincie) hebben aangegeven dat de functies van het gebied af gaan. Dat moet nog wettelijk geformaliseerd worden. Voor de bescherming van natuurwaarden, zoals weidevogels die in het gebied verblijven, is en blijft de wet natuurbescherming gewoon van toepassing. De (on)mogelijkheden worden getoetst bij het opstellen van beleid en vervolgens ook bij concrete initiatieven. - Kan de raad terugkomen op het besluit om enkel te verkennen in K?
Ja, formeel kan dat. - De gemeenteraad van Berkelland kiest alleen voor K, in Oost Gelre staat I ook nog open. De gemeenteraad van Berkelland heeft uitgangspunten opgesteld, Oost Gelre niet. Hoe staat het met de samenwerking?
De raden zijn bevoegd gezag en geven richting aan de opdracht die door het college wordt uitgewerkt. De wethouders spreken uit samen op te zullen trekken in het proces en te streven naar een gezamenlijk resultaat. Maar, uiteindelijk beslist de gemeenteraad. Tot dat er een besluit genomen is, zal er een mate van onzekerheid blijven bestaan over of het lukt om tot gezamenlijk beleid te komen. Garanties kunnen niet gegeven worden.
Bijgestelde uitgangspunt gemeente Berkelland
Er wordt op dit moment gewerkt aan het herijken van het windbeleid, waarin de randvoorwaarden voor het opwekken van windenergie worden opgenomen. Om tot dat windbeleid te komen worden alle (on)mogelijkheden in gebied K onderzocht. De gemeenteraad van Berkelland heeft, bij de start van het proces, uitgangspunten (piketpaaltjes) meegegeven om te onderzoeken. Het overzicht van alle uitgangspunten vindt u in de presentatie (sheet 13).
In het onderzoeken van de (on)mogelijkheden in zoekgebied K bleek dat het uitgangspunt dat de raad heeft meegegeven voor de afstand tot woningen niet realistisch is. Het is niet in lijn met provinciaal beleid en het zorgt ervoor dat de opgave niet meer past in zoekgebied K. De provincie heeft aangegeven het niet te accepteren wanneer gemeenten belemmeringen opleggen waardoor de opgave niet haalbaar is, bijvoorbeeld door alleen kleinere windmolens toe te staan of een grote afstand van woningen te hanteren. Dit betekent dat het uitgangspunt van 600m afstand tot woningen niet realistisch is, door dit nu bij te stellen wil het college transparant zijn over wat wel en niet haalbaar is.
Het rijk werkt aan nieuwe normen voor windmolens. Voor de verdere verkenning maakt Berkelland voorlopig gebruik van de voorheen geldende geluidsnorm (afkomstig uit het huidige Activiteitenbesluit). Wanneer we deze geluidsnorm vertalen naar een afstand, dan komt dat neer op ongeveer 400 tot 600 meter afstand tot woningen. Wanneer de nieuwe rijksnormen bekend zijn, zijn deze automatisch lokaal van toepassing op windturbines. We wachten niet, maar gaan door met het proces, om gelijktijdig ook over andere onderwerpen zoals lokaal eigenaarschap te spreken.
In Oost Gelre heeft de raad geen uitgangspunten voor afstanden meegegeven voor het proces om te komen tot een nieuwe set van regels voor nieuw windbeleid; wel om daarover met de inwoners in en om het zoekgebied het gesprek aan te gaan. Op verschillende thema’s, zoals landschappelijke inpassing en financiële participatie, halen we op hoe inwoners daarover denken. De reacties vormen input voor het beleidskader dat rond de zomer naar de gemeenteraad zal gaan. De raad weegt alle belangen af en beslist. Daarna start de projectfase en kunnen initiatieven getoetst worden aan het nieuwe kader.
Vragen (voornamelijk) aan gemeente Berkelland
- U wist al dat het 400 meter zou worden?
In het raadsvoorstel stond als uitgangspunt ‘voldoende ruimte tot woningen’. De gemeenteraad heeft dit aangepast in 600 meter. Dit was bedoeld om inwoners extra te beschermen, maar na analyse blijkt deze afstand niet realistisch om het aantal Twh op te wekken, daar wil het college transparant en eerlijk over zijn. - Waarom wordt het uitgangspunt gewijzigd en niet het zoekgebied?
Het wijzigen van de keuze voor een zoekgebied kan alleen door de raad gedaan worden. Binnen die keuze kunnen uitgangspunten bijgesteld worden wanneer uit analyse blijkt dat dat nodig is. - Is de gemeenteraad van Berkelland akkoord gegaan met het loslaten van het uitgangspunt van 600 meter tot woningen?
Het college heeft een opdracht gekregen om mogelijkheden te onderzoeken, met de ruimte om bij voortschrijdend inzicht de uitgangspunten bij te stellen. De raad is via de gangbare route, via een raadsbrief, geïnformeerd. De raad heeft de raadsbrief geagendeerd voor een beeldvormende avond op 1 november (bekend geworden na maandag 17 oktober). - Als er landelijk beleid komt met een uitgangspunt groter dan 400 meter, dan kunnen er minder molens geplaatst worden?
We hebben ons te houden aan landelijke normen, een minimale afstand moet gehanteerd worden. Wettelijk gezien mogen we dat niet aanpassen. Dat zou kunnen betekenen dat er minder ruimte in het zoekgebied over blijft voor windturbines; antwoord is dus ja. - Als het met een landelijke norm niet past in K, wordt er dan weer naar andere gebieden gekeken?
Als we weten wat er kan in K, zullen we dat teruggeven aan de raad. De gemeenteraad beslist wat de vervolgstappen zijn. - Een van de uitgangspunten van Berkelland was 4x de ashoogte (600m) tot woningen en een andere was hoge windmolens. Je kan ook de hoogte van de molens terugbrengen.
We hebben een opgave om te halen. Als er kleinere molens gerealiseerd worden, halen we de opgave niet makkelijker. Je hebt dan meer kleinere molens nodig om hetzelfde op te wekken als enkele grote. Daarom is gekozen om de eerder gehanteerde geluidsnorm te gebruiken (afkomstig uit het huidige Activiteitenbesluit), in afwachting van de landelijke normen die eraan komen. - Oost Gelre noemt nog geen uitgangspunten of normen. Kunnen we in dit proces niet eerst komen tot een gezamenlijk vertrekpunt?
We committeren ons straks allebei aan de nieuwe landelijke normen. Wij willen door met het ontwikkelen van een beleidskader om door te spreken over de andere thema’s zoals lokaal eigenaarschap. - Als provincie bevoegd gezag is, waarom spreken we dan niet met de provincie?
De provincie ziet dat de impact lokaal is, daarom legt ze de invulling bij gemeenten neer. Wanneer de RES-opgave gehaald wordt, zal de provincie niet ingrijpen. Dan hebben we ook de ruimte om zelf randvoorwaarden voor bijvoorbeeld lokaal eigenaarschap te bepalen. Er zijn ook gemeenten die ervoor kiezen om het bij de provincie te laten. We betrekken de provincie overigens wel bij ons beleidsproces. - Als er een initiatiefnemer een vergunningsaanvraag indient, wat gebeurt er dan?
Er is nu geen beleid, dus aanvragen worden niet in behandeling genomen. We hebben een afspraak met de provincie dat ook zij geen aanvragen behandelen zolang wij stappen zetten in het proces. - Oost Gelre heeft geen uitgangspunten, hoe kan er op het gebied van afstand een plaatje gemaakt worden met witte vlekken?
Er wordt nog geen plan gemaakt voor een windmolen, maar gekeken wat wel en niet kan passen op basis van alle belemmeringen in het gebied. Schattend wordt daarbij gerekend met de voorheen geldende landelijke normen wat neer komt op die circa 400 meter. Een definitief plaatje kan pas gemaakt worden als de nieuwe rijksnormen bekend zijn.
Gezamenlijk participatieproces
We werken aan een nieuw windbeleid met daarin randvoorwaarden voor de mogelijke komst van windturbines. In deze fase informeren we u en willen we graag van uw weten wat uw zorgen, wensen, ideeën daarbij zijn. In de realisatiefase, als het windbeleid is vastgesteld, werken we met/binnen de randvoorwaarden. Dat houdt in dat wanneer het windbeleid klaar is, partijen die een windmolenpark willen ontwikkelen zich kunnen melden. Maar dat ze zich moeten houden aan de randvoorwaarden die we nu met elkaar bedenken en opstellen.
De komende periode organiseren we thema-avonden om over specifieke onderwerpen in gesprek te gaan. In november vinden de eerste avonden plaats over lokaal eigenaarschap en financiële participatie. De uitnodiging hiervoor heeft u bij de ontvangst van dit verslag al ontvangen. Later in de maand komen ook de beide gemeenteraden tussentijds samen en gaan in gesprek over de ontwikkelingen en het participatieproces.
Eind dit jaar verwachten we de concept rijksnormen. Begin volgend jaar organiseren we thema-avonden over gezondheid en landschap en ecologie. Ook zullen we een excursie organiseren naar een windpark, om een windpark van dichtbij te beleven. Daarbij wordt gedacht aan windpark Netterden, het dichtstbijzijnde park met enigszins vergelijkbare molens.
Na deze periode brengen we alle informatie bij elkaar die we hebben ontvangen van inwoners, bedrijven, organisaties en andere belanghebbenden. Deze informatie maken we inzichtelijk en koppelen wij aan u terug tijdens een gezamenlijk windcafé in maart/april 2023. Het streven is om in april 2023 een concept windbeleid te hebben om ook in een windcafé te presenteren. Het volledige schema met stappen in het participatieproces vindt u in de presentatie (sheet 20).
Reacties & vragen
Er worden verschillende tips gegeven voor het organiseren van een excursie. Zoals ’s avonds (laat), omdat je dan de molens beter hoort dan overdag. En graag naar een park waar molens van een vergelijkbare hoogte staan, zoals in de Eemshaven. Overigens weten we nu nog niet hoe hoog de windturbines worden die in zoekgebied K komen; we proberen wel een windpark te vinden dat de hoogste windturbines benadert. Ook is er behoefte aan om windmolens te zien in een vergelijkbaar landschap. Begin januari is een goed moment, dan staat de zon laag en is de slagschaduw het grootst.
- In Noord-Holland gaat 80% van de opgewekte stroom naar een datacentrum van Google, hoe zit dat hier?
Dat weten we nog niet. Een initiatiefnemer en exploitant van een windpark bepaalt zelf aan wie hij de stroom levert. - Waarom worden de molens niet op een industrieterrein geplaatst?
Het hele grondgebied van de Achterhoek is geanalyseerd in het RES-proces. Vanwege belemmeringen zoals afstand tot obstakels (anders dan woningen) is het niet mogelijk om ze hier te plaatsen.
Visuele demonstratie
Bureau Bosch en Van Rijn geeft een korte toelichting het onderzoek dat gedaan is met betrekking tot zoekgebied K. Dit bureau heeft in een analyse alle belemmeringen in het gebied zichtbaar gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan buisleidingen, spoorlijnen, wegen, woningen, natuurgebieden, etc. Alle belemmeringen zijn bij elkaar gebracht en als lagen op een kaart op elkaar gelegd. Met blauwe vlekken zijn de belemmeringen weergegeven. In de witte gebieden die dan overblijven, zijn de mogelijkheden van het gebied inzichtelijk gemaakt. De kaart vindt u in de presentatie (sheet 25).
Er wordt hierbij uitgegaan van windturbines van 180m ashoogte. Als er lagere turbines worden geplaatst zal voor sommige belemmeringen meer ruimte ontstaan. Voor woningen is het de vraag of dit meer ruimte oplevert. De geluidsnorm is maatgevend voor de afstand, lagere turbines zijn niet automatisch stiller. In dit gebied zijn de voornaamste obstakels woningen, waardoor verwacht wordt dat ook met lagere turbines er niet meer ruimte ontstaat. Op verzoek zijn aan deze kaart straten toegevoegd zodat inwoners beter kunnen zien waar de witte vlekken precies zitten.
Om een beeld te geven van hoe turbines er in het landschap uit kunnen zien, zijn The Imagineers gevraagd. Dit bureau laat digitaal veranderingen in de fysieke leefomgeving zien. Ze hebben een applicatie (windplanner) ontwikkeld waarmee je windturbines kan plaatsen in het landschap en via Google Streetview vanaf ooghoogte kunt bekijken.
Tijdens het windcafé wordt op verschillende plekken in gebied K een molen geplaatst, de hoogte kan worden aangepast en hij kan vanaf verschillende afstanden bekeken worden. Via de website van The Imagineers kunt u een gratis proefaccount aanmaken om dit zelf uit te proberen. Kanttekening daarbij: bekijk eerst goed de uitlegvideo’s!
Vragen
- Is er een afstandsregel tussen windturbines onderling?
Er wordt een vuistregel gehanteerd van minimaal drie keer de rotordiameter om te voorkomen dat windturbines elkaars wind afvangen. Bij deze grote molens is dat ongeveer 450 meter. Het staat initiatiefnemers vrij om meer afstand te hanteren. Bijvoorbeeld omdat, als ze verder uit elkaar staan, turbines meer wind vangen. - Moeten de molens in een rij geplaatst worden?
Nee, daar zijn geen afspraken over. Dat ligt aan de situatie ter plaatse.
Afsluiting & vervolg
Tijdens de drukbezochte windcafés zijn veel reacties gegeven en vragen gesteld. Een deel van de bezoekers laat weten zorgen te hebben over de komst van windmolens dichtbij hun woningen. Daarnaast wordt de keuze voor K door inwoners van de gemeente Berkelland als oneerlijk ervaren. Aanwezigen vragen een volgende keer aandacht te hebben voor de effecten van slagschaduw. En graag meer tijd te krijgen voor de visualisatie door The Imagineers. Er wordt voorgesteld om hier tijd voor te maken tijdens de thema-avond over gezondheid in januari. De komende periode organiseren we thema-avonden, met begin november de eerste over financiële participatie en lokaal eigenaarschap.
Het windcafé op donderdag wordt afgesloten met een vraag, een oproep vanuit de zaal: ‘K heeft weinig inwoners, weinig stemrecht en weinig weerstand. Vindt u het eerlijk dat het buitengebied de lasten moet dragen van de energie die grotendeels nodig is voor de kernen en de industrie?’
Wethouders Van der Noordt en Hoenderboom sluiten af: als gemeenten hebben we een opdracht om samen te zorgen voor voldoende energie, windmolens zijn daar een onderdeel van. We hebben in het proces oog voor alle belangen, van de kernen en het buitengebied.